,,Dawniej uczeń chodził do szkoły by dostać to , co szkoła miała mu do zaoferowania ,
w dzisiejszych czasach uczeń chodzi do szkoły , aby zaspokoić zdefiniowane potrzeby własnego rozwoju”
Helen Parkhurst ,,Wykształcenie według planu daltońskiego” 1922r.
Plan daltoński polega na metodzie indywidualnej pracy uczniów , w więc zrywa z tradycyjnym sztywnym klasowo – lekcyjnym systemem nauczania. Twórczynią tego systemu jest amerykańska nauczycielka Helen Parkhurst (1887 – 1957) . Myśl zorganizowania pracy indywidualnej zrodził się u Helen w 1905r , kiedy zmuszona była pracować z kilkoma klasami jednocześnie. Wtedy to właśnie wpadła na pomysł indywidualnej nauki każdego z uczniów. Przerobiła magazyn szkolny w klasę , w której każdy kąt przeznaczyła na inny przedmiot. Parkhurst chciała aby pozwolić dzieciom uczyć się we własnym tempie , pobudzić do współpracy , zastosować indywidualne sprawdzanie wyników pracy u każdego ucznia przez nauczyciela.
Plan daltoński umożliwia dostosowanie tempa do rzeczywistych możliwości dziecka , wdraża dziecko do polegania na sobie , budzi inicjatywę samodzielności zarówno w myśleniu jak i w działaniu, wyrabia poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania , zmusza do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy.
Dla dzieci w wieku przedszkolnym ważne jest , aby czuły się wolne w podejmowaniu inicjatywy. Nauczyciel może stymulować je przez dawanie impulsów oraz dawanie im konkretnych przykładów.
Współczesny uczeń nie jest skłonny uczyć się tylko tego co zaproponuje mu nauczyciel. Rola nauczyciela musi się zmienić. Powinien zająć miejsce w grupie , obok dzieci , a nie jak do tej pory ,,bezpiecznie” frontem do klasy przy tablicy. Nauczyciele powinni myśleć indywidualnie , ale też dbać o uszanowanie zróżnicowania poglądów w grupie , w której współpracuje i tego samego uczyć swoich podopiecznych.
Helen Parkurst oparła swój plan daltoński na trzech głównych zasadach :
- Odpowiedzialności (dzieci będą musiały się nią wykazać już jako członkowie dorosłej społeczności ; za swoje wyniki w nauce oraz sposób ich realizacji)
- Samodzielności (dzieci odkrywają swoje możliwości i pragnienia ; mają poczucie sprawstwa)
- Współpracy (dzieci uczą się m.in. tego , że nie z każdym trzeba się zaprzyjaźnić , ale z każdym powinno się umieć współpracować)
Wszystkie te trzy zasady są słabym punktem polskiej edukacji . W naszym tradycyjnym modelu za proces edukacyjny jest odpowiedzialny nauczyciel , w modelu daltońskim – uczeń przejmuje część odpowiedzialności i uczy się uczenia dla siebie. W polskim modelu edukacji samodzielnym można być wtedy , gdy dokładnie wykonuje się polecenia nauczyciela , w koncepcji daltońskiej – jeśli masz się czegoś nauczyć musisz to zrobić sam . Oznacza to samodzielne zmaganie się z zadaniem , jakie wybrał uczeń. Czas jaki potrzebuje na jego wykonanie jest zależne od tempa pracy i możliwości. W tym samym czasie dzieci wykonują różne zadania , a nauczyciel ma czas aby udzielać wsparcia wychowankom pojedynczo.
Nauczyciele powinni tak organizować pracę , aby dzieci indywidualnie i we współpracy z innymi były stymulowane do podejmowania inicjatyw. Organizacja systemu daltońskiego często opiera się na wizualizacji. Budowa dnia , zadania i wiele innych pojęć jest wizualizowane. Zaaranżowanie przestrzeni w sali/klasie powinno być na tyle przejrzyste , aby dzieci potrafiły swobodnie się w niej odnaleźć.
POMOCE DALTOŃSKIE (propozycje , które mogą być modyfikowane)
Kolorowe dni tygodnia – uczą kolejności dni wg. kolorów , spostrzegawczości , logicznego myślenia (konkretny kolor przyporządkowany do danego dnia tygodnia; dobra organizacja tablicy zadań)
Sygnalizator (odroczona uwaga) – czerwone światło oznacza pracę samodzielną dziecka , żółte światło oznacza rozmowę/konsultacje dziecka z kolegą przy stoliku lub kolegą którego dziecko wylosowało do pracy w parach lub też z innymi dziećmi , zielone światło oznacza pomoc nauczyciela.
Zegar daltoński – to zaznaczone kolorem odcinki czasu : 5,10,15,30 minut , dzieci obserwują upływ czasu, uczą się planowania i kontrolowania czasu
Plan dnia –kolejno następujące po sobie działania w danym dniu przedszkolnym za pomocą obrazków wizualnych (u starszych dzieci za pomocą wyrazów) , jest zawsze aktualny i zawsze zgodny z rzeczywistością, porządkuje rytm dnia
Obowiązki/Pomocnicy –– oprócz podstawowych obowiązków jakimi są np. pomocnicy podczas posiłków czy w łazience zachęca się do stosowania takich form pomocy jak : sprzątanie sali np. inspektor porządku , pilnowanie zegara , sprawdzanie planu dnia , temperowanie kredek , pilnowanie porządku w kącikach zewnętrznych itp. ważne aby tych pomocników było jak najwięcej. Wykonywanie obowiązków zaleca się powierzać 2 osobom (rola wspierająca ; w razie choroby jednej z nich itp.)
Menadżer tygodnia – często zwany – ,,prawa i lewa ręka” nauczyciela , sprawdza np. czy dyżurni dobrze wykonują swoje zadania , pomaga nauczycielowi przy organizacji zajęć , pośredniczy w przekazywaniu różnych informacji /zadań między grupami , pracownikami przedszkola – samodzielnie przemieszczając się przez przedszkole , może też decydować o doborze dzieci w pary lub w zespoły itp.
Tablica zadań – jedno z najważniejszych narzędzi daltońskich , dziecko szczegółowo informowane jest z tygodniowym wyprzedzeniem ( w poniedziałek) o celach jego pracy i zadaniach jakie przygotował mu nauczyciel , przy tablicy zadań dzieci znajdują instrukcje i materiały potrzebne do wykonania swojej pracy , dzieci za pomocą kolorowego magnesu (według dnia tygodnia) zaznaczają dzień wykonania zadania , starsze dzieci używają dwóch magnesów – jeden do planowania zadań na cały tydzień , drugi to magnes wykonania – jeśli dziecko nie zrobiło zadania w zaplanowanym terminie , powinno użyć magnesu w innym kolorze ; piątek to czas na omówienie planowanych/wykonanych zadań i refleksję – z czym mieliśmy problem , z czym nie , czy prosiliśmy o pomoc , dlaczego nie wykonaliśmy zadań itp.
Praca w parach i zespołach – uczy współpracy , nawiązywania relacji , dostarcza wiedzy, że nie z każdym musisz się przyjaźnić ale z każdym możesz współpracować i każdego szanować , pracując tym narzędziem eliminujemy uprzedzenia dziecięce do innego człowieka , starsze dzieci pracując w zespole mogą dokonywać wyborów lidera grupy/przedstawiciela , który np. będzie prezentować na forum grupy wykonane zadanie ;
Tablice osiągnięć ,,Już to potrafię” – na tablicy umieszczamy piktogram z umiejętnością np. ,,sznurowanie buta” czy ,,RZ”– po opanowaniu tej umiejętności w swoim tempie, według swoich możliwości dzieci zawieszają obok piktogramu swoje zdjęcie ;
Organizator wyjść z grupy – wyjścia do kącików zewnętrznych zorganizowanych na korytarzach lub do toalety są wizualizowane , osoba która chce wyjść z grupy np. do kącika plastycznego , bierze swoje zdjęcie lub wizytówkę z imieniem i wiesza na tablicy obok piktogramu z narysowanymi farbami, rozwiązań może być kilka i zależą one od pomysłowości nauczyciela lub dzieci.
MOTYWACJA
Nastawić dziecko na to , iż jest odpowiedzialne za swoją pracę,
Zaczynać od tego co dziecko potrafi, a nie od tego czego nie umie,
Pozwolić na swobodę i możliwość w sprawdzaniu wykonanych przez siebie zadań np.: według szablonu,
Stawiać cele możliwe do osiągnięcia, ale nie za proste,
Im więcej nauczyciele nauczają, tym mniej dziecko się uczy,
Dawać dowolność w wyborze zadań ,
Organizować otoczenie dziecku , tak aby czuło się w nim bezpiecznie
Nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar – pobudzanie do motywacji wewnętrznej
Nauczyciel nie powinien robić tego, co uczeń może zrobić sam
Filary Planu Daltońskiego :
SAMODZIELNOŚĆ :
- ,,czas przeniesionej uwagi” – samodzielna praca ;
- dzieci w ramach pracy tygodniowej , pracują nad zadaniami w wybranym przez siebie czasie i tempie ; nie ponoszą konsekwencji za niewykonanie wszystkich zadań
- nauczyciel zapewnia instrumenty promujące niezależność dzieci – tygodniowa tablica zadań , tablica planowania , już to potrafie , itp. ;
- dzieci korzystają samodzielnie z instrukcji czynnościowych ;
- organizacja sali skupia się na samodzielności dzieci ;
- małe problemy społeczne rozwiązywane są samodzielnie przez dzieci , ,,kanapa negocjacji” , ,,chmurka TOC” ;
- dzieci mogą planować , sprawdzać i oceniać swoją pracę , a następnie stwierdzić , że efekty ich pracy samodzielnej zależą tylko od nich ;
WSPÓŁPRACA :
- nauczyciel stymuluje współpracę dzieci , nauczyciel w roli coacha ;
- różne formy współpracy – współdziałanie i uczenie się od siebie nawzajem;
- współpraca dzieci opiera się na wzajemnym szacunku ;
- współpraca oparta na odpowiedzialności za siebie i innych ;
- dzieci współpracują ze sobą w parach w zespołach np. zmieniających się co tydzień ;
- dzieci w grupach ,,stolikowych” pracują jako zespół ;
- niektóre dzieci w czasie pracy zespołowej , pełnią rolę mentorów/liderów ;
- dzieci wspierają się i pomagają sobie w pracy;
- nauczyciel i dzieci dbają o pozytywną atmosferę pracy ;
- grupa przedszkolna to również zespół , działający wspólnie w wielu sytuacjach – pożądane organizowanie wspólnych działań , celów, ;
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
- Nauczyciel umożliwia dzieciom dokonywania wyborów za które będą odpowiedzialni;
- dzieci przejmują odpowiedzialność za własne inicjatywy ;
- dobrze zorganizowane otoczenie i jasno określone zasady wpływają na rozwój odpowiedzialności ;
- dzieci pracują również poza polem widzenia nauczyciela ,,kąciki na holach przedszkola” ;
- Nauczyciel praktykuje ,,czas przeniesionej uwagi” wg zasady ,,zapytaj trzech zanim zapytasz mnie” (nauczyciela);
- dzieci samodzielnie biorą materiały i pomoce , których potrzebują do wykonania zadania i odpowiedzialnie się nimi posługują ;
- dzieci same sprawdzają i poprawiają swoje prace oraz biorą udział w jej ocenie ;
- dzieci wspólnie i indywidualnie są odpowiedzialni za miejsce swojej pracy;
REFLEKSJA
Skierowana do nauczyciela ;
- Nauczyciel obserwator – myślenie krytyczne w kierunku swoich działań ;
- Nauczyciel zdystansowany i wyciągający wnioski ;
Nawet jeśli mamy za sobą kilkadziesiąt lat doświadczenia i wydaje się nam , że już nic nie jest w stanie nas zaskoczyć ,pamiętajmy o REFLEKSJI !
Skierowana do dziecka ;
– refleksja oparta na pytaniach otwartych typu ;
- ,,Co się takiego zadziało , że nie udało ci się wykonać tych zadań” , ,,Czego potrzebujesz aby w następnym tygodniu wykonać proponowane do wykonania zadania”? , ,,Co możesz teraz zrobić aby zgodnie bawić się wspólnymi klockami”? , ,,Co możesz teraz zrobić aby twój kolega przestał płakać” (np. po kłótni o samochodzik) , ,,Jak można zrobić to inaczej” ? itp. Itd.